Durûsu'l -Luğati'l-Arabiyye Dersleri Cilt-1
DERS 19
BU DERSİN NOTLARINI İNDİRMEK İÇİN
TIKLAYIN DERSİN İÇERİĞİ: Bu derste işlenen hususlar özetle aşağıda belirtilmiştir:
Arapça'da sayılar başlı başına irdelenmesi gereken zor bir konudur. Sayılar sayılan varlığın yani ma'dûdun müzekker ve müennes oluşuna göre değişiklik gösterir. Ayrıca bütün sayılar için bir düzen yoktur. 1 ve 2 sayıları için ayrı, 3-10 arası için ayrı, 11-99 için ayrı (tabii bunların içinde de bazı ayrışmalar var), 100'den sonrası için ayrı kurallar vardır. Bu derste sayılan varlığın yani ma'dûdun müzekker olduğu durumlar için 1'den 10'a kadar sayılar incelenmektedir. Kem'den sonra ille de temyiz gelir mi?Soru 1: 38.dkk'da "kem?" sorusunun temyizi olan "semenü" niçin nasbedilmiş olarak gelmedi?
Cevap 1: Türkçe'den gidersek, bazen çarşıda pazarda bir şeyin fiyatını sorarken, "Bu kaç para?" ya da "Kaç lira?" demek yerine "Kaça?" diye sorarız. Çünkü konunun alışveriş olduğunu iki taraf da bilmektedir. Birim ya da tür belirtmeye gerek duymayız. Bazen de "Bunun fiyatı kaç lira?" demek yerine "Bunun fiyatı kaç?/ne?" diye sorarız. Burada da Arapça'da mahzûf dediğimiz, atılmış bir temyiz var. Yani bilindiği için söylenmemiş. Cümlenin tam hali şöyle: "Kem riyâlen semenu hâze'l-kitâbi" Buradaki "kaç" ın cinsini belli eden temyiz "riyal"dir. Ancak soruyu soran kişi, satanın zaten riyal üzerinden sattığını bildiğinden ya da fiyat birimini söylemeyi satıcıya bıraktığından, bir de pratik bir söyleyiş olması için riyali "hazf"etmiştir. Yani "mahzûf" kılmıştır. Bütün dillerde olduğu gibi Arapça'da da söylenenler kadar söylenmeyenler de önem taşır. Hatta Arapça'da daha fazla önem taşır. Böyle cümleler analiz edilirken, arada bir mahzûf temyiz olduğu mutlaka belirtilir. Peki semen kelimesi neden temyiz olmadı? Çünkü "kaç"ın birimini vermiyor. Semen fiyat demektir. "Kaç fiyat?" şeklinde bir anlam yok orada. Zira fiyat bir tanedir. Ancak bir başka cümlede: "Bu ihale için kaç fiyat almanız gerekiyor?" deseydik işte buradaki fiyat temyiz olurdu. Neden Temyiz?Soru 2: Temyiz nedir ve neden kullanmamız gerekiyor, mantığı nedir? Cevap 2: Çoğu zaman "Kaç" sorusu tek başına yeterli gelmiyor. Karşımızdaki bize "ne açıdan kaç?" diye sorma gereği duyuyor. Kaç kilo mu, metre mi, adam mı.. ne olduğunu merak edecek. Biz de "kaç" dedikten sonra sayısını sorduğumuz şeyin birimini veriyoruz ve bunu nasbederek yapıyoruz. İşte bu nasbettiğimiz şey, anlamdaki kapalılığı giderdiği için adı temyiz oluyor. Sadece "kaç" için değil. İlkokulda mesela 50 yazardık, öğretmen bunun birimi ne diye sorardı. Orada da 50 kg. desek "kg." temyizdir. "Birimi ne?" sorusunun cevabı temyizdir. Ma'rife olmak için harf-i ta'rîf mi gerek?Soru 3: 26.45 dakikada bir kısım ülke isimleri marife gelirken, Malezya ismi neden nekre kullanılmış acaba?
Cevap 3: Ülke isimlerinin tamamı marifedir. Ancak bazılarının başına harf-i tarif gelir, bazılarının başına gelmez. Bu ülke isimlerini harf-i tarif alıp almadığına göre ezberlemekte fayda var. Karşımıza çıktıkça ezberleriz bunları. Harf-i tarif gelip gelmemesinin günlük pratik konuşmada Arapların öyle uygun görmesiyle ilgisi vardır. Bunda kelimenin söylenişi, ağza nasıl yakıştığı, başka kelimelerle karışma ihtimali gibi saikler rol oynar. Ancak bunlar için genel bir kaide yoktur. |
|